Giritli İhtiyar ALINTI

ZAMANI DAR OLANLAR İÇİN BİLİŞSEL BİLİMSEL DÜŞÜNCE ALIŞTIRMALARI(1): GİRİTLİ İHTİYAR, YALAN SÖYLEMİYOR OLABİLİR!Giritli bir ihtiyar, “bütün Giritliler yalancıdır” demiş.Bu, ünlü Yalancı Karşıtlamı (paradoks). Yalancı ise, söylediğinin yanlış olması gerekir. Bu durumda, Giritliler’in yalancı olmaması gerekir.(Yüz)Yıllarca üzerinde düşünülmüş bir konu. Felsefeye yeni başlayanlar için oldukça heyecan verici. Bu yazıda amaç, bu tümcenin çelişkili olmadığı durumların varolduğunu göstermektir.1) Kimlik çözümü: Bu sözü söyleyenin kendini Giritli olarak tanımladığını nereden biliyoruz? Girit’te doğmuş olsa da, kendini Giritli saymıyor olabilir. Çevremize bir bakalım. Yok mu böyle insanlar?2) Yaş Eşiği Çözümü: Giritli olmanın belli bir yaşı olamaz mı? Diğer bir deyişle, örneğin, Girit’te doğmuş olan ve fakat 15 yaşından büyük ve 75 yaşından küçük olmayanların Giritli sayılamayacağı koşulu konursa,sorun ortadan kalkar.3) Bağımsızlık Çözümü: Diyelim ki beyinde, dilden sorumlu bölgeler ile kişilikten sorumlu bölgeler bağımsız olsun (ki çalışmalar da bunu gösteriyor). İhtiyarın bu iki bölgesinden biri zarar görmüşse, böyle bir tümce, çelişki oluşturmaz. Birincisi, kişilik bölgesi zarar görmüşse, söylediği sözün kendisini de kapsadığının bilincinde olmayabilir. İkinci olarak ise, dil bölgesi zarar görmüşse, söylediklerinin anlamının bilincinde olmayabilir.4) Bellek Çözümü: İhtiyar, yaşlılık nedeniyle ya da Korsakof ve benzeri hastalıklar nedeniyle, kısa süreli bir belleğe sahipse; tümcesinin sonuna gelene kadar, belleği sıfırlanır ve tümcenin başını anımsamadığından, herhangi bir kullanımla bitirir.5) Eşgöstermezlik Çözümü: “Giritli bir ihtiyar” söz öbeğindeki ‘Giritli’ ile “bütün Giritliler yalancıdır” tümcesindeki ‘Giritli’, aynı varlığa karşılık gelmiyor olabilir. Bu tür kullanımlara, gündelik dilde çok rastlarız. Örneğin, “adamı işte böyle adam ederler.” Buradaki iki ‘adam’, aynı kişiye karşılık gelmemektedir.6) Yananlam Çözümü: Tümceyi düzanlamla almak gibi bir zorunluluk yok. Onu bir espri olarak da değerlendirebiliriz. Ayrıca, kimi zaman tümceler, tersine anlamlar verirler. Örneğin, “çok güzel bir kitap” diyerek, kitabın gerçekte çok kötü olduğunu belirttiğimiz durumlar olur. Giritliler, doğrusözlülükleriyle tanınan bir halk ise, ihtiyar, bu tümceyi, alaysılama (ironi) amacıyla dile getirmiş olabilir.7) Yaklaştırma Çözümü: Gündelik yaşamda, pekin (exact) olmamız pek de fazla gerekmediği için, sayıları yuvarlarız. Saat sorulduğunda, “ikiyi onüç dakika yirmiyedi saniye geçiyor” demek yerine, “ikiyi çeyrek geçiyor” deriz. İhtiyar, kendisi yalancı olmasa da, tümel tümcesi ile yaklaşık bir bilgi veriyor olabilir.8) Kişilik Çözümü: Yalancılık bir kişilik özelliği olarak değil de bir eğilim olarak alınırsa; bir bireyin yalancılığı, onun hiç doğru söylememesine değil, genellikle doğru söylememesine karşılık gelir.Sonuç: ‘yalancı karşıtlamı’ olarak adlandırılan tümcenin çelişkili olmadığı durumları göstermek olanaklıdır.